Duy Lân – Trần Văn Lân (1910-1973)
Duy Lân, tên thật là Trần Văn Lân, sinh năm 1910 tại Vĩnh Long. Ông là con trai của Trần Văn Thiệt – chủ rạp hát Cầu Lâu, một trong những người tiên phong khai sinh lối hát ca ra bộ. Từ thuở còn đi học, ông đã say mê sân khấu cải lương.
Trong thời gian bị giam tại khám lớn Sài Gòn, Duy Lân cùng hai người bạn đã sáng tác kịch bản ngay trên nền xi-măng bằng gạch vụn, sau đó tập luyện và trình diễn cho bạn tù trong các dịp lễ Tết. Những vở diễn của ông được hoan nghênh nhiệt liệt, nhưng cũng khiến tên giám đốc nhà tù ra lệnh giam ông vào ca-sô, cùm chân suốt bốn ngày đêm.
Sau khi ra tù, Duy Lân chính thức bước vào con đường sân khấu, tham gia nhiều gánh hát như Phụng Hảo, Nam Phi, Con Tằm… và cùng nghệ sĩ Bảy Nam sáng lập đoàn hát Năm Lân. Ông đảm nhận nhiều vai diễn ấn tượng như Đông Bình Dương (Mạnh Lệ Quân thoát hải), Kiều Quốc Sĩ (Máu nhuộm Phụng Hoàng cung), Hoàn Phủ Hòe (Gánh cải Trạng Nguyên) cùng nhiều vai trong các vở tuồng xã hội.
Không chỉ là diễn viên tài năng, Duy Lân còn là một soạn giả xuất sắc. Ông sáng tác nhiều vở cải lương nổi tiếng trước thập niên 1950 như Nữ Thiêng Vương, Mỵ Ê Vương Phi, Đế Thiên Đế Thích, Máu nhuộm Phụng Hoàng cung, Hai người điên giữa kinh thành, Vua mặt sắt, Người ăn mày trên sông Luông, Đoạn tuyệt, Gánh hàng hoa, Giai nhân và ác quỷ… Nhiều vở trong số đó được trình diễn bởi đoàn hát Năm Phỉ, gây tiếng vang lớn.
Năm 1948, ông sang Pháp và có cơ hội biểu diễn tại nhà Mutualité ở Paris trước tổng hội sinh viên Việt kiều và sinh viên quốc tế.
Về sau, ông đảm nhiệm vai trò đạo diễn của đoàn Kim Thoa. Trong đêm diễn Lấp sông Gianh ngày 19-12-1955, khi nghệ sĩ Ba Cương vừa cất lời: “Lấp sông Gianh để nêu cao ngọn cờ thống nhất”, một quả lựu đạn do tay sai Mỹ – Ngụy ném vào sân khấu đã phát nổ, khiến hơn 50 người bị thương và cướp đi sinh mạng của nghệ sĩ Ba Cương, ký giả Nguyễn Mai cùng một nạn nhân khác. Riêng Duy Lân bị thương nặng, mất phần dưới đầu gối chân trái.
Ngoài hoạt động sân khấu, Duy Lân còn là giáo sư kịch nghệ tại Trường Quốc gia Âm nhạc, cùng thời với các nghệ sĩ lừng danh như Năm Châu, Phùng Há, Bích Thuận, Hoàng Trọng Biên. Ông cũng là một trong những người đầu tiên góp phần sáng lập Hội Nghệ sĩ Ái hữu, bên cạnh những tên tuổi như Trần Hữu Trang, Nguyễn Thành Châu, Ba Vân, Phùng Há, Ngọc Vân… Năm 1960, ông là trưởng ban tuyển chọn giải Thanh Tâm, góp phần vinh danh hai nghệ sĩ trẻ Ngọc Giàu và Bích Sơn với huy chương vàng danh giá.
Duy Lân qua đời vào ngày 18 tháng 4 năm 1973, hưởng thọ 63 tuổi. Ông được an táng tại Nghĩa trang Nghệ sĩ, Hạnh Thông Tây, Gò Vấp, TP.HCM.