Nguyễn Phương – Nguyễn Văn Hòa (1922-2020)
Soạn giả Nguyễn Phương, tên thật là Nguyễn Văn Hòa, sinh ngày 1 tháng 7 năm 1922 tại làng Điều Hòa, Mỹ Tho. Thuở nhỏ, ông theo học tại Trung học Mỹ Tho, sau đó tiếp tục trau dồi kiến thức tại Trường Bách Nghệ Sài Gòn và tốt nghiệp năm 1940. Với niềm đam mê học hỏi, ông ra Hà Nội học tiếp tại Trường Kỹ Thuật Chuyên Nghiệp trong hai năm.
Năm 1943, Nguyễn Phương được bổ nhiệm vào Phòng Kỹ thuật thuộc Sở Bưu điện Sài Gòn. Nhà ông nằm trong con hẻm Cá Hấp, gần rạp hát Thành Xương trên đường Cầu Quang, nơi ông thường lui tới để xem cải lương. Chính những lần tiếp xúc với sân khấu ấy đã đưa ông đến gần hơn với nghệ thuật và các nghệ sĩ.
Năm 1948, một người bạn rủ ông gia nhập Gánh hát Tiếng Chuông của bầu Căn. Cũng từ đây, ông từ bỏ công việc ở Sở Bưu điện để gắn bó với sân khấu suốt hơn 40 năm. Trong hành trình đó, ông học hỏi từ các soạn giả tiền bối, tích lũy kinh nghiệm và dần trở thành một cây bút vững vàng trong làng cải lương.
Nguyễn Phương từng cộng tác với nhiều đoàn hát lớn như Tiếng Chuông của bầu Căn, Ánh Sáng của bầu Tập, Đoàn Diễn Kịch Năm Châu, Đoàn Kim Thoa, Đoàn Thanh Minh của bầu Nghĩa, Thanh Minh – Thanh Nga của bầu Thơ, và đặc biệt là Đoàn Dạ Lý Hương của bầu Xuân. Bên cạnh đó, ông còn đảm nhận vai trò Trưởng ban Cải lương Phát thanh Phương Nam của Đài Phát thanh Sài Gòn và Trưởng ban Kịch Phương Nam trên Đài Truyền hình Sài Gòn.
Trong suốt sự nghiệp, ông sáng tác hơn 100 vở cải lương nổi tiếng như Đôi mắt người xưa, Ngã rẽ tâm tình, Bọt biển, Tình xuân muôn tuổi, Hoa đồng cỏ nội, Người tình của biển, Chuyện tình 17, Tiền rừng bạc biển, Chén trà của quỷ, Bóng chim tăm cá… Ngoài cải lương, ông còn là một cây bút tài năng trong lĩnh vực kịch nói, thường xuyên cộng tác với Đoàn Kịch Sống Túy Hồng, Ban kịch Kim Cương, Ban kịch Thẩm Thúy Hằng và chương trình Lúc Không Giờ do đạo diễn Lê Hoàng Hoa phụ trách.
Không chỉ gắn bó với sân khấu, Nguyễn Phương còn để lại dấu ấn trên màn ảnh rộng. Ông là tác giả của nhiều kịch bản phim nổi tiếng như Triệu phú bất đắc dĩ (Mỹ Vân phim), Sống đời tôi và Lệnh bà xã (Mỹ Ảnh phim), Chàng ngốc gặp hên (Trùng Dương phim), và đặc biệt là Con ma nhà họ Hứa (Dạ Lý Hương phim) – bộ phim kinh dị từng gây tiếng vang lớn.
Sau năm 1975, ông tiếp tục cống hiến cho sân khấu với vai trò chuyên viên kỹ thuật của các đoàn cải lương Thanh Nga, Sài Gòn 3, Phước Chung, Hương Nam, và Sài Gòn 2.
Năm 1989, Nguyễn Phương định cư tại Canada. Dù xa quê hương, ông vẫn duy trì tình yêu với nghệ thuật cải lương bằng cách đảm nhận chương trình Cổ nhạc của Ban Việt Ngữ Đài RFA từ năm 2006. Ông cũng là tác giả của nhiều công trình nghiên cứu giá trị về cải lương, tiêu biểu là cuốn Ngũ Đại Gia Của Sân Khấu Cải Lương xuất bản tại Montreal năm 2000, và Buồn vui đời nghệ sĩ ra mắt năm 2005.
Là một soạn giả đa tài, Nguyễn Phương không chỉ viết cải lương mà còn sáng tác kịch bản phim, viết kịch nói và nghiên cứu về sân khấu. Trong hồi ký Buồn vui đời nghệ sĩ, ông bộc bạch:
“Viết hồi ký này, tôi muốn ghi lại những kỷ niệm về một thời lang bạt trên bước đường nghệ thuật sân khấu. Trong những kỷ niệm đó, ‘tôi’ chỉ là một phần rất nhỏ, hòa nhập vào tập thể nghệ sĩ để làm chứng nhân cho một thời mà xã hội Việt Nam vẫn còn khinh bạc người nghệ sĩ, xem họ như kẻ ‘xướng ca vô loại’.”
Nguyễn Phương đã ra đi, nhưng những tác phẩm của ông vẫn còn mãi với sân khấu cải lương và trong lòng khán giả yêu mến bộ môn nghệ thuật này.