Viễn Châu – Huỳnh Trí Bá (1924-2016)

Soạn giả Viễn Châu, tên thật Huỳnh Trí Bá, sinh năm 1924 tại xã Đôn Châu, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh. Ông xuất thân trong một gia đình danh giá, cha là Hương cả, và là con thứ sáu trong nhà, nên còn được gọi là Bảy Bá. Ông nổi tiếng là một danh cầm đàn tranh tài hoa.

Thuở nhỏ, ông học quốc văn tại trường làng và Hán văn với các bậc túc nho. Ngay từ khi còn đi học, ông đã say mê đờn ca tài tử, thường xuyên tham gia các buổi đờn ca cùng bạn bè. Ông tự mày mò học đàn qua đĩa hát và các nhóm đờn ca tài tử địa phương. Đến năm 19 tuổi, ông đã thành thạo nhiều loại nhạc cụ như đàn tranh, vĩ cầm, và guitar, được nhiều người ngưỡng mộ.

Năm 1942, ông tham gia Ban cổ nhạc Đài Phát thanh Pháp Á tại Sài Gòn. Dấu ấn đầu tiên trong sự nghiệp văn hóa của ông là truyện ngắn Chàng trẻ tuổi đăng trên báo Dân Mới và bài thơ Thời mộng trên báo Tổng xã mới.

Cuối năm 1943, ông theo đoàn Tố Như lưu diễn, sau đó gia nhập đoàn ca kịch của Năm Châu ra Hà Nội. Trên hành trình nghệ thuật, ông có dịp gặp gỡ và học hỏi từ các nghệ sĩ tài danh như Năm Châu, Lê Hoài Nở, Trần Hữu Trang, Duy Lân,… Tuy nhiên, sự nghiệp lưu diễn của ông bị gián đoạn khi người anh cả Huỳnh Thanh Tòng bắt ông về quê, không cho tiếp tục theo đoàn hát.

Năm 1945, khi Pháp tái chiếm Đông Dương, ông viết vở cải lương đầu tay Hồn chiến sĩ để cổ vũ tinh thần kháng chiến. Vở diễn được Ủy ban Kháng chiến quận Trà Cú tổ chức biểu diễn gây quỹ. Năm 1946, quân Pháp kiểm soát Trà Vinh, người anh của ông bị bắt và bức tử. Để tránh bị truy lùng, ông bỏ quê lên Sài Gòn, tìm đến đoàn Năm Châu (đổi tên thành đoàn Con Tằm) và bắt đầu con đường nghệ thuật cải lương.

Tại Sài Gòn, ông bí mật hoạt động cho Ban công tác thành. Năm 1947, ông bị Pháp bắt giam và đày đi an trí ở Cẩm Giang, Tây Ninh. Đến cuối năm 1949, ông trốn thoát và trở lại Sài Gòn, tiếp tục theo đuổi nghiệp nghệ thuật với cái tên Trương Văn Bảy. Năm 1950, ông viết vở cải lương Nát cánh hoa rừng dưới bút danh Viễn Châu, phóng tác từ truyện của Khái Hưng. Vở diễn được đoàn Việt kịch Năm Châu trình diễn và nhận được sự đón nhận nồng nhiệt từ khán giả.

Từ đó, tên tuổi Viễn Châu trở nên nổi tiếng. Ông được coi là một trong ba bậc thầy đàn cổ nhạc, cùng với Năm Cơ (đàn sến) và Văn Vỹ (guitar phím lõm). Ông cộng tác với nhiều đoàn hát như Kim Thanh Út Trà Ôn, Thanh Tao, Thanh Nga, Dạ Lý Hương, Tân Hoa Lan, và các hãng đĩa như Việt Nam, Kim Long, Việt Hải, Thăng Long, Sống Mới, Nhạc ngày xanh, Hồn nước.

Sau năm 1975, ông tiếp tục sáng tác và cộng tác với Đoàn Văn công, hãng băng Sài Gòn Audio, và nhiều đoàn hát tỉnh. Năm 1984, ông cùng đoàn nghệ thuật 284 lưu diễn tại các nước Tây Âu như Đức, Bỉ, Pháp, Ý.

Các tác phẩm nổi tiếng của Viễn Châu bao gồm: Nát cánh hoa rừng, Lá trầu xanh, Cô gái bán sầu riêng, Tình mẫu tử, Đời cô Nga, Sau bức màn nhung, Bông ô môi, Chuyện tình Hàn Mặc Tử, Chuyện tình Lan và Điệp, Quân vương và thiếp, Qua cơn ác mộng, Nợ tình, Hoa Mộc Lan, Con gái Hoa Mộc Lan, Hai nụ cười xuân, Ai điên ai tỉnh…

Ông được mệnh danh là “vua của các vị vua cải lương”, người đã tạo nên tên tuổi cho nhiều nghệ sĩ qua các sáng tác của mình. Những bài vọng cổ hài hước của ông cũng trở thành nét đặc trưng, được các nghệ sĩ như Văn Hường, Hề Sa thể hiện xuất sắc.

Soạn giả Viễn Châu qua đời ngày 1 tháng 2 năm 2016 tại nhà riêng, thọ 86 tuổi. Ông để lại một di sản nghệ thuật đồ sộ, góp phần làm rạng danh nền cải lương Việt Nam.