Thẩm Thúy Hằng, Trần Văn Trạch và Thanh Nga

TIỂU SỬ NGHỆ SĨ TRẦN VĂN TRẠCH (1924 – 1994)

Tên thật: Trần Văn Trạch
Năm sinh – năm mất: 1924 – 1994
Quê quán: Mỹ Tho, Tiền Giang, Việt Nam
Biệt danh: Quái kiệt Trần Văn Trạch
Nghề nghiệp: Ca sĩ, nhạc sĩ, diễn viên, nghệ sĩ hài, người khai phá thể loại stand-up comedy Việt Nam

Cuộc đời và sự nghiệp

Giọng ca độc đáo và hành trình nghệ thuật

Trần Văn Trạch là một nghệ sĩ đa tài với giọng ca trầm ấm, độc đáo. Ông được nhạc sĩ Lê Thương yêu mến và sáng tác riêng nhiều bài hát để tôn vinh chất giọng đặc biệt của ông, điển hình là các bài hát yêu cầu khả năng giả thanh đầy sáng tạo.

Với lối hát kết hợp giữa giọng Bắc và hơi Nam, ông mang đến phong cách trình bày mới mẻ, làm nổi bật cá tính âm nhạc. Những bản ghi âm như Chiều Mưa Biên Giới của Nguyễn Văn Đông hay các bài nhạc Pháp với lời Việt do Phạm Duy chuyển ngữ đã chứng minh khả năng diễn cảm và sự khác biệt trong cách nhả chữ của Trần Văn Trạch.

Người tiên phong của hài kịch và sáng tạo âm nhạc

Trần Văn Trạch được coi là người khai phá thể loại hài độc thoại (stand-up comedy) tại Việt Nam. Ông tự sáng tác các bài hát để phục vụ phong cách biểu diễn độc đáo, bao gồm:

• Chuyến xe lửa mùng 5
• Cái téléphone
• Anh chàng thất nghiệp
• Cây viết máy
• Cái đồng hồ tay
• Đừng có lo

Những sáng tác này không chỉ gây cười mà còn mang tính châm biếm sâu sắc, phản ánh hiện thực xã hội một cách hóm hỉnh, duyên dáng.

Những đóng góp đặc biệt

1. Người tạo ra "Đại nhạc hội"
   Ông là người đầu tiên sử dụng thuật ngữ đại nhạc hội để mô tả những chương trình biểu diễn tổng hợp Ca - Vũ - Nhạc - Kịch - Xiếc - Ảo thuật, đặc biệt vào dịp Tết. Truyền thống biểu diễn nghệ thuật trong những ngày đầu năm mới bắt nguồn từ sáng kiến này của ông.
2. Hát với playback
   Trần Văn Trạch là nghệ sĩ Việt Nam đầu tiên sử dụng nhạc playback (nhạc thu trước) để biểu diễn, nhằm phục vụ cho những bài hát đặc thù mà ông tự sáng tác và chuẩn bị.
3. Ca khúc "Xổ số Kiến thiết Quốc gia"
   Bài hát quảng bá xổ số kiến thiết của ông trở thành giai điệu quen thuộc trên Đài Phát thanh Sài Gòn từ năm 1952 đến năm 1975. Với lời ca vui nhộn:

"Triệu phú đến nơi, 50 đồng thôi,
Mua lấy xe nhà giàu sang mấy hồi…"

Bài hát này không chỉ là dấu ấn trong sự nghiệp của ông mà còn in sâu vào ký ức của nhiều thế hệ người dân miền Nam.

Gia đình nghệ sĩ và dòng dõi đặc biệt

Trần Văn Trạch sinh ra trong một gia đình nghệ sĩ nổi tiếng. Anh trai ông, giáo sư Trần Văn Khê, là một nhà nghiên cứu âm nhạc dân tộc xuất sắc. Bà cô của ông, Trần Ngọc Viện, sáng lập gánh hát Đồng Nữ Ban – gánh hát cải lương toàn nữ đầu tiên ở Việt Nam, nổi tiếng với vở Giọt lệ chung tình.

Mặc dù gia đình có truyền thống nghệ thuật, nhưng Trần Văn Trạch lại được biết đến như một nghệ sĩ “giang hồ” nhất trong dòng họ. Ông phiêu bạt khắp nơi, từng trải qua nhiều thăng trầm để khẳng định tên tuổi trong làng nghệ thuật.

Biến cố lịch sử và những năm tháng lưu lạc

Sau năm 1945, do có vợ là người Pháp, Trần Văn Trạch bị quy là “Việt gian”. Nhờ sự bảo lãnh của anh trai Trần Văn Khê, ông thoát nạn và tham gia hoạt động văn nghệ tuyên truyền cho Việt Minh. Tuy nhiên, tính cách tự do đã khiến ông không gắn bó lâu dài, và cuối năm 1946, ông quay về Sài Gòn, mở quán ca nhạc cùng em gái.

Năm 1977, ông sang Pháp định cư, trải qua những năm tháng lận đận với nhiều nghề khác nhau. Ông qua đời lặng lẽ tại Paris năm 1994, hưởng thọ 70 tuổi.

Di sản để lại

1. Những bài hát và ghi âm giá trị
   Dù hệ thống lưu trữ bị thất lạc và hủy hoại, một số bài hát của ông vẫn còn vang danh, như Nghìn Năm Vẫn Đợi Chờ của Nguyễn Ánh 9. Bản ghi âm này đặc biệt quý giá vì chỉ được thực hiện một lần duy nhất.
2. Dấu ấn trên sân khấu
   Là một nghệ sĩ tiên phong trong nhiều lĩnh vực, từ hài kịch, ca hát, sáng tác đến tổ chức đại nhạc hội, Trần Văn Trạch để lại dấu ấn sâu sắc trong văn hóa nghệ thuật Việt Nam.
3. Biểu tượng nghệ sĩ tự do
   Cuộc đời Trần Văn Trạch là một hành trình phiêu lưu đầy sắc màu, phản ánh tinh thần sáng tạo và tự do. Ông được coi là biểu tượng của sự kiên định với nghệ thuật và không ngừng tìm kiếm sự mới mẻ.

Trần Văn Trạch, với tài năng đa dạng và phong cách biểu diễn độc đáo, xứng đáng được vinh danh là một "quái kiệt" của làng nghệ thuật Việt Nam. Những gì ông để lại không chỉ là các tác phẩm mà còn là tinh thần sáng tạo không ngừng nghỉ, một di sản quý báu cho nền nghệ thuật nước nhà.