Nghệ danh: Ái Liên
Tên khai sinh: Lê Thị Ái Liên 
Giới tính: Nữ
Ngày sinh: 25 tháng 11, 1920
Nơi sinh: Hải Phòng

Ngày mất: 27 tháng 1, 1991 (70 tuổi)  

Nghề nghiệp: Diễn viên sân khấu
Danh hiệu: Nghệ sĩ ưu tú (1984), Nghệ sĩ nhân dân (1997)

Tiểu sử:

Ái Liên, sinh năm 1918 tại Hải Phòng, lớn lên trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật. Mẹ bà, Trần Thị Sinh, là một diễn viên cải lương, và dì bà là diễn viên nổi tiếng Trần Thị Lương. Cô còn có cậu là nhạc sĩ Canh Thân, người đã truyền cảm hứng nghệ thuật cho gia đình. Cha bà là một nhà buôn, thường đưa bà đi học tại Hồng Kông, nơi bà trau dồi thêm khả năng ngoại ngữ và nhạc lý phương Tây, từ tiếng Anh, Pháp, đến Trung, Nhật. Tuy không sinh ra trong gia đình Công giáo, Ái Liên học tại trường dòng Mary Knoll, giúp bà giao tiếp và trình diễn đa dạng ngôn ngữ trên sân khấu.

Với niềm đam mê nghệ thuật, từ nhỏ Ái Liên đã học diễn xuất cải lương, tinh thông nhiều loại nhạc cụ như đàn kìm, cò, sến, thập lục cùng nhiều nhạc cụ phương Tây như dương cầm, vĩ cầm và trống jazz. Lúc 16 tuổi, bà quay về Hà Nội, nổi bật trong các đêm diễn từ thiện, và nhanh chóng trở thành ngôi sao của đoàn kịch La Scène Tonkinoise. Với biệt danh “Miss Hanoi” (Hoa khôi Hà Nội), Ái Liên nhận được sự yêu mến từ khán giả và báo chí Pháp. Năm 1935, bà rời đoàn kịch và năm 1937 cùng mẹ thành lập gánh hát Liên Hiệp.

Thời kỳ hoàng kim của Ái Liên đến vào năm 1938 khi bà hợp tác cùng nghệ sĩ cải lương Kim Thoa thu âm 18 bài hát đầu tiên tại hãng đĩa Beka. Những bài tân nhạc này là các ca khúc Pháp và Anh với lời Việt do Năm Châu và Tư Chơi viết lại, như "Un Bateau," "Santa Lucia," và "Guitare d’Amour." Các bản ghi âm được phát sóng thường xuyên trên Đài phát thanh Sài Gòn, đưa tên tuổi Ái Liên lan rộng trong lòng công chúng yêu nhạc.

Sau đó, năm 1940, Ái Liên trở về Bắc và thành lập đoàn hát cải lương Ái Liên. Đoàn biểu diễn các vở Tiếng chuông chùa, Bóng người trong sương và Chân ái tình, nhận được sự yêu mến ở khắp Đông Dương. Đặc biệt trong chuyến biểu diễn tại Nam Vang, bà cùng các nghệ sĩ trong đoàn nhận được huân chương từ thái tử Norodom Sihanouk như một lời tri ân cho sự cống hiến nghệ thuật.

Với sự nghiệp rực rỡ kéo dài suốt thập niên 1940-1950, bà đã thành công trong nhiều vai diễn như Vương hậu (Khuất Nguyên), Lương Sơn Bá (Chúc Anh Đài). Ngoài đoàn hát của mình, bà cũng cộng tác với đoàn cải lương Kim Chung của bầu Long, phát triển cải lương tại miền Nam Việt Nam. Sau 1954, Ái Liên tiếp tục hoạt động nghệ thuật tại miền Bắc, đảm nhận vai trò Trưởng đoàn Cải lương Bắc, nay là Nhà hát Cải lương Trung ương, và giảng dạy nhiều thế hệ diễn viên trẻ.

Tác phẩm nổi bật:

• Guitare d’Amour - Hợp tác với Năm Châu, một trong những bản thu tân nhạc đầu tiên của Việt Nam