Đức Lợi - Huỳnh Văn Lợi (1948-2005)
Nghệ sĩ Đức Lợi, tên thật là Huỳnh Văn Lợi, sanh năm 1948 tại Saigon.Đức Lợi học hát trong đoàn Đồng ấu Trường Thành, được nghệ sĩ hát bội lão thành Mười Vàng truyền nghề và đặt cho nghệ danh Đức Lợi.
Sau đó Đức Lợi đầu quân hát cho đoàn Chánh Thành của ông bầu Huỳnh. Đoàn Chánh Thành nhiều lần thay đổi bảng hiệu, đó là đoàn Kim Mai, rồi Thanh Bình – Kim Mai.
Khi ông bầu Huỳnh cộng tác với ông bầu Tư Lù lập thành bốn đoàn Thanh Bình – Kim Mai thì Bạch Mai, Đức Lợi, Ngọc Đáng và Thanh Bạch là bốn diễn viên chánh của đoàn Thanh Bình – Kim Mai 1, hát thường trực tại đình Nhơn Hòa Cầu Muối.
Bạch Mai và Đức Lợi thường hát cặp với nhau hai vai chánh, cảm tài mến sắc của nhau và vì cùng hát chung với nhau lâu năm trên sân khấu Thanh Bình – Kim Mai nên hai bên sanh tình cảm, được cha mẹ đứng ra tác thành nhân duyên. Bạch Mai - Đức Lợi có bốn người con : Ngọc Thu. Chinh
Nhân, Ngọc Thanh và Bình Tinh. Ngọc Thu và Ngọc Thanh không theo nghề hát của cha mẹ.
Về nghệ thuật ca diễn, nghệ sĩ Đức Lợi thon gọn, khi đóng những vai võ tướng, đông tác đẹp biểu lộ được tính cách uy vũ của nhân vật, giọng ca của Đức Lợi rất êm, giống như giọng ca của Hữu Phước, chỉ tiếc là giọng ca của Đức Lợi mõng hơi hơn nên đóng các vai tuồng cổ, Đức Lợi thành công dễ dàng vì phần lớn giọng ca của các diễn viên tuồng cổ thường hay khàn hơi bể giọng.
Đóng tuồng xã hội, Đức Lợi ca rất ngọt nhưng anh chỉ hát được tuồng xã hội khi anh đi đoàn hát cải lương Saigon 3, ngoài ra thì anh ít có dịp được hát tuồng xã hội.
Ở đoàn cải lương Saigon 3 và đoàn cải lương tuồng cổ Huỳnh
Long, Đức Lợi nổi danh qua các tuồng xã hội Một Cuộc Giải Phẩu, Quán Hương Tràm, Tấm Cám, Anh Hùng Bán Than, Đường Về Núi Lam và đặc biệt nổi bậc nhất là vai Nguyễn Huệ trong tuồng Mặt Trời Đêm Thế Kỷ.
Vai tuồng nầy đã mang lại cho Đức Lợi Huy Chương Vàng diễn viên xuất sắc trong Hội Diễn Sân Khấu Chuyên Nghiệp toàn quốc năm 1995.
Từ những năm 1964, 1965, Đức Lợi đã nổi danh trong các vai kép chánh của đoàn Thanh Bình – Kim Mai ở đình Nhơn Hòa Cầu Muối và được nhiều khán giả ái mộ qua các show phát trên đài Truyền Hình Saigon của các Ban Khánh Hồng, Ban Phụng Hảo và Ban cải lương tuồng cổ Huỳnh Long. Cuộc sống của đôi tài danh Đức Lợi Bạch Mai rất sung túc, lương đã cao mà còn được khán giả tặng nhiều tiền và nhiều quà.
Sau năm 1975, Đức Lợi cũng được khán giả ái mộ nồng nhiệt khi anh cộng tác với đoàn cải lương Saigon 3 và đoàn Huỳnh Long.
Sau năm 1990, thời kỳ cởi mở, những tuồng tích bị cấm trước đó được cho phép hát lại. Các tuồng cải lương hồ quảng cũng được cho hát rộng rải, Nghệ sĩ Bạch Mai - Đức Lợi quy tụ những nghệ sĩ nhà nghề, bà con với bà bầu Ngọc Hương, họ hợp tác với nhau để vực dậy đoàn Huỳnh Long. Bạch Mai, Đức Lợi đứng ra vay tiền để xây dựng lại gánh hát.
Con của Đức Lợi Bạch Mai có Chinh Nhân là nghệ sĩ đoạt huy chương vàng diễn viên giải Trần Hữu Trang năm 1996. Nữ nghệ sĩ Bình Tinh diễn các vai nữ tướng, võ tướng phong cách rất uy nghi oai dõng nhưng khi đóng các vai thiếu nữ, mệnh phụ phu nhơn thì động tác và phát âm lời thoại còn cứng, thiếu tính cách dịu dàng nữ tính.
Theo báo Sân Khấu số 393 ngày 5 tháng 8 năm 1998, ngay trong hậu trường của rạp Đai Đồng, đường Cao Thắng, quận Ba, tên xã hội đen Năm Giao, kẻ chuyên cho vay bốc lột và khống chế các nghệ sĩ cải lương, hăm giết và gạch mặt Bạch Mai Đức Lợi.
Hai đứa con nghệ sĩ của hai nạn nhân Bạch Mai Đức Lợi phải quỳ gối lạy tên Năm Giao ngay trong hậu trường sân khấu để xin tên đồ tể nầy đừng hành hung cha mẹ của hai em. Bạch Mai và Đức Lợi phải bỏ gánh hát, trốn xuống tỉnh, mỗi người đi trốn một nơi.
Vay nợ lập gánh hát thì con số mượn không nhỏ nên số lời thật cao, khi trả không nổi thì số lời biến thành số nợ, cứ vậy mà trọn đời làm mọi cho Năm Giao cũng không bao giờ hết nợ.
Năm Giao đã đánh đập nghệ sĩ, chẳng những ở đoàn Huỳnh Long mà còn có nghệ sĩ ở các đoàn hát khác vì con bạch tuột Năm Giao đã đưa vòi tới đó, có người bị bọn chúng nó hãm hiếp mà không ai dám thưa gởi. Không hiểu sao cán bộ trưởng đoàn và công an khu vực cũng mặc nhiên tuy biết là có nhiều nghệ sĩ bị hành hung mà họ không can thiệp hay không báo cáo lên trên.
Không biết có nghệ sĩ nào đã gởi đơn đầu cáo lên Công An thành phố nên Năm Giao và đồng bọn bị bắt với tang chứng vật chứng đầy đủ trong đêm 23 tháng 7 năm 1997, chấm dứt mấy năm kinh khủng trong giới nghệ sĩ cải lương dưới móng vuốt của bọn du đảng Năm Giao.
Đức Lợi và Bạch Mai ly dị nhau, một phần cũng khởi đầu từ chuyện Đức Lợi phải bỏ Saigon trốn nợ, anh đến một vùng xa xôi hẻo lánh, hy vọng bọn Năm Giao không biết để đừng bị chúng nó bắt lại hay giết chết. Có lẽ vì nhờ sự bảo bọc của một cô gái nào đó nơi anh lẩn trốn, nên Đức Lợi bước thêm bước nữa khiến cho buồn lòng vợ nhà.
Đức Lợi bị bịnh nan y, nghèo đói và thất nghiệp, đi hát ở quán nghệ sĩ để sống cầm hơi. Hội Ái Hữu Nghệ sĩ tổ chức hát gây quỷ giúp nghệ sĩ nghèo yếu neo đơn, Đức Lợi được mời đến rạp Hưng Đạo nhận hai triệu đồng Việt Nam, lúc ra về anh bị xe Honda tông té, bị chấn thương sọ nảo, nằm hôn mê một tháng sau thì từ trần. Lễ an táng nghệ sĩ Đức Lợi tại nghĩa trang nghệ sĩ Gò Vấp ngày 23 tháng 9 năm 2005. Thọ 57 tuổi.
Nguồn trích dẫn: Tác giả Huỳnh Ái Tông
