Duy Lân - Trần Văn Lân (1910-1973)
Duy Lân tên thật là Trần Văn Lân, sinh năm 1910 ở Vĩnh Long. Con trai ông Trần Văn Thiệt, chủ rạp hát Cầu Lâu ở Vĩnh Long, một trong những người khai sinh ra lối hát ca ra bộ, nên từ khi còn đi học, Duy lân đã say mê sân khấu. Khi bị giam tại khám lớn Sài Gòn, Duy Lân đã cùng đôi bạn cùng soạn vở bằng gạch vụn viết lên nề xi-măng rồi tập dợt, để cho dịp lễ Tết ban kịch nhà tù đem trình diễn cho bạn tù xem và được hoan nghênh nhiệt liệt. Sau đó ông bị tên giám đốc Tây cho giam xuống ca-sô, cùm chặt hai chân suốt bốn ngày đêm.Sau khi ra tù , ông bắt đầu theo gánh hát,các gánh Phụng Hảo, Nam Phi, Con Tằm… và cùng nghệ sĩ Bảy Nam lập ra gánh Năm Lân.
Duy Lân đã đóng các vai như : Đông Bình Dương vở Mạnh Lệ Quân thoát hải), Kiều quốc sĩ vở Máu nhuộm Phụng hoàng cung, Hoàn Phủ Hòe vở Gánh cải Trạng Nguyên và một số vai trong các tuồng xã hội. Ngoài ra ông còn biên soạn một số vở cải lương: Máu nhuộm Phụng hoàng cung, Giai nhân và ác quỷ, Người ăn mày trên sông Luông, Nữ phiên vương , đoạn tuyệt…
Ông là tác giả của những vở tuồng cải lương nổi tiếng trước thập niên 1950: Nữ thiêng vương, Mỵ Ê Vương phi, Đế Thiên Đế Thích, Máu nhuộm phụng hoàng cung, Hai người điên giữa kinh thành, Vua mặt sắt, Người ăn mày trên sông Luông, Đoạn tuyệt, Gánh hàng hoa, Giai nhân và ác quỷ, phần nhiều những vở tuồng trên đã được trình diễn ở đoàn hát Năm Phỉ.
Năm 1948 , ông sang Pháp, được biểu diễn tại nhà Mutualité ở Paris, trước tổng hội sinh viện Việt kiều và sinh viên nước ngoài.
Về sau ông làm đạo diễn đoàn Kim Thoa. Đêm 19-12-1955, đoàn Kim Thoa diễn vở Lấp sông Gianh khi nghệ sĩ Ba Cương vừa nói dứt câu “ Lấp sông Gianh để nêu cao ngọn cờ thống nhất “ thì một quả lựu đạn do bọn tay sai Mỹ Ngụy ném đã phát nổ khiến hơn 50 người bị thương và 3 người tử vong trong đó có : nghệ sĩ Ba Cương , kí giả Nguyễn Mai, còn Duy Lân bị đứt phần dưới đầu gối chân trái.
Duy Lân còn là một giáo sư kịch nghệ của Trường quốc gia âm nhạc cùng thời với các nghệ sĩ Năm Châu, Phùng Há, Bích Thuân, Hoàng Trọng Biên; là một trong những người đầu tiên góp công sáng lập Hội Nghệ sĩ ái hữu cùng thời với Trần Hữu Trang, Nguyễn Thành Châu, Ba Vân, Phùng Há, Ngọc Vân...; Trưởng ban tuyển chọn giải Thanh Tâm năm 1960, năm phát HCV cho hai nghệ sĩ Ngọc Giàu và Bích Sơn.
Duy Lân mất ngày 18 tháng 4 năm 1973. Thọ 63 tuổi. An táng tại Nghĩa trang Nghệ sĩ, Hạnh Thông Tây Gò vấp, Tp. HCM.
Nguồn trích dẫn: Tác giả Huỳnh Ái Tông
