Hữu Huệ - Nguyễn Công Đến
Nghệ sĩ Hữu Huệ tên thật là Nguyễn Công Đến sanh năm 1956, con của ông Nguyễn Công Đoan, tài xế, mẹ là bà Lê Thị Lan. Bà Lê Thị Lan thứ sáu, em ruột của nghệ sĩ Ngọc Hương, thứ ba, còn vợ của ông Bầu Huỳnh, cha mẹ ruột của các nghệ sĩ Bạch Mai, Thanh Bạch. Nghệ sĩ Hữu Huệ và các nghệ sĩ Bạch Mai, Thanh Bạch là anh em bạn dì ruột, họ sống gần nhau từ nhỏ cho đến lớn trong đoàn hát, lấy rạp hát làm nhà. Nghệ sĩ tuồng cổ tài danh Minh Ngà là người cậu thứ tư của Hữu Huệ.
Từ lúc 8 tuổi, Hữu Huệ đã theo đoàn hát Chánh Thành – Kim Mai của bà Bầu Tám Chánh, vừa học văn hóa, vừa học hát. Khi gánh hát của Bà Tám Chánh trao lại cho ông Bảy Huỳnh phụ thân của Bạch Mai Thanh Bạch điều khiển, ông đổi bảng hiệu thành Thanh Bình Kim Mai, Kim Mai là tên cũ của nghệ sĩ Bạch Mai, Hữu Huệ được ông Bảy Huỳnh, ông Bữu Ngọc, thân phụ của Bữu Truyện và nghệ sĩ Minh Ngà truyền nghề, ngoài ra hàng đêm Hữu Huệ ngồi bên cánh gà, theo dõi cách ca diễn của các nghệ sĩ đàn chú bác trình diễn để học theo.
Hữu Huệ cũng bắt đầu nghề hát bắt việc đóng các vai quân hầu, quân báo, kép con, kép phụ, kép mặt vằn, kép mặt trắng, luyện cách nói lối, luyện giọng ca và nhứt là phải học rành các loại vũ đạo trên sân khấu tuồng cổ. Nghệ sĩ Hữu Huệ đã đóng nhiều vai võ tướng trong các tuồng của Ban Huỳnh Long thu trên đài truyền hình.
Sau năm 1975, khi bà Ngọc Hương thân mẫu của nghệ sĩ Thanh Bạch, thành lập đoàn hát cải lương tuồng Cổ Huỳnh Long thì nghệ sĩ Hữu Huệ là diễn viên dàn bao chánh của gánh hát. Vai trò của Hữu Huệ trên sân khấu Huỳnh Long quan trọng như vai trò của anh Việt Hùng và Hoàng Giang trên sân khấu Thanh Minh Thanh Nga ngày trước.
Hữu Huệ hát xuất sắc các vai Bằng Phong trong tuồng Lá Chắn Biên Thùy, sau đổi tựa tuồng là Nữ Tướng Hồ Đề, vai Tạ Ôn Đình trong tuồng cải lương San Hậu, vai Ngô Tôn Quyền trong tuồng Lưu Bị Cầu hôn Giang Tả, sau đổi tựa là Về đất Kinh Châu. Anh cũng có nhiều vai hát thành công trong các tuồng Hùm Thiêng Yên Thế, Tấm Cám, Đường Về Núi Lam…
Cuối thập niên 90, nghệ sĩ Hữu Huệ được giới nghệ sĩ đánh giá là có tay nghề cao trong lãnh vực biểu diễn vũ đạo tuồng cổ, anh chỉ dạy vũ đạo tuồng cổ cho nhiều nghệ sĩ cải lương tài danh như Thanh Thanh Tâm, Thoại Mỹ, Chí Linh, Vân Hà, Ngân Tuấn, Tiểu Linh….
Tưởng cũng nên giới thiệu qua đặc trưng của nghệ thuật hát cải lương tuồng cổ mô phỏng theo lối hát Hý Khúc Trung Quốc của các đoàn hát Quảng ngày xưa ở Việt Nam như đoàn hát Tiến Hóa, đoàn Phụng Hảo, đoàn Vĩnh Xuân – Khánh Hồng, đoàn Minh Tơ…
Trong nghệ thuật biểu diễn tuồng Tàu, yếu tố âm nhạc chiếm một địa vị trọng yếu. Vì vậy những lời đối thoại giữa các nhân vật không hát tự nhiên như ngôn ngữ ngoài đời thường mà phải ngâm nga, nhấn nhá theo tiết tấu và âm điệu nhạc. Người ta gọi đó là ngôn ngữ đã được âm nhạc hóa.
Về động tác hình thể thì cũng không phải diễn như ở cuộc sống bình thường mà phải được nâng lên thành múa, thành vũ đạo. Người trong nghề gọi là các động tác được cường điệu hóa, vũ đạo hóa. Ví vụ từ việc dâng trà, cách phất tay áo, tay vuốt râu, mỗi bước đi…nói chung để biểu lộ cảm xúc của nhân vật thì động tác hình thể phải được cách điệu hóa, được nâng lên thành vũ đạo kết hợp nhuần nhuyễn với cách ca ngâm và hát thay cho những lời đối thoại bình thường.
Trong nghệ thuật hát tuồng Tàu, khi động tác hình thể được vũ điệu hóa, lời thoại được âm nhạc hóa thì tiết tấu của ca và diễn phải được cường điệu hóa. Tiếng trống, tiếng mõ, tiếng thanh la đệm theo diễn xuất của diễn viên làm tăng thêm biểu cảm tâm lý của nhân vật, tăng thêm kịch tính của lớp diễn đó, đến độ diễn viên chớp mắt, đão tròng con ngươi, ngón tay run rẩy đều theo nhịp trống.
Tuy lối diễn của các đoàn hát Phụng Hảo, Khánh Hồng, Minh Tơ, Huỳnh Long sau nầy có giản lược bớt những bài bản và âm điệu nhạc Tàu nhưng cách diễn xuất, điệu bộ, nhạc nền vẫn giữ lối cách điệu hóa như xưa.
Một số nghệ sĩ còn biết theo lối diễn xuất nầy như Thanh Tòng, Công Minh, Trường Sơn, Minh Long, Hữu Huệ hiện còn sống và còn xuất hiện trên sân khấu thì Hữu Huệ là người trẻ nhất, có đầy đủ sức khoẻ và xông xáo nhất trong việc tập luyện đào tạo các diễn viên trẻ.
Nghệ sĩ Hữu Huệ có được nhiều suất hát trong nước và ở hải ngoại vì anh vừa có thể đóng nhiều vai tuồng và hướng dẫn vũ đạo tuồng cổ cho nhiều nghệ sĩ chuyên hát xã hội hay các nghệ sĩ trẻ mới thành danh sau nầy.
Nguyện vọng của nghệ sĩ Hữu Huệ là được mở một lớp dạy hát theo nghệ thuật tuồng cổ như lối truyền nghề xưa kia của ông Minh Tơ qua lớp Đồng Ấu Minh Tơ hay lớp đồng ấu Bạch Long.
Về gia đình, Hữu Huệ thành hôn năm 1980, vợ của anh tên Ngọc Bích, công nhân viên, anh chị có 4 con tên Đông, Đăng,
Ngân và Hà. Đăng là diễn viên sân khấu có nghệ danh Đăng Lưng, học được khả năng ca diễn theo nghệ thuật hát tuồng cổ của cha và có giọng ca ngọt, Đăng Lưng cũng là một ngôi sao sân khấu tuồng cải lương xã hội. Các người còn lại sau khi tốt nghiệp ở học đường đều là công nhân viên của nhà nước.
Nguồn trích dẫn: Tác giả Huỳnh Ái Tông
