Kim Quang - Nguyễn Văn Quang (1929-1989)
Hề Kim Quang tên thật là Nguyễn Văn Quang, sanh năm 1929 tại Núi Sam Châu Đốc. Kim Quang và cả gia đình đều tu trong chùa Tây An ở núi Sam Châu Đốc.
Năm Kim Quang được 17 tuồi nhân xem hát cải lương tuồng Lý Chơn Tâm cởi củi của đoàn Hề Lập hát tại rạp Châu Đốc, Kim Quang thích vai hề Lý Chơn Tâm nên anh bỏ chùa trốn theo gánh hát của Hề Lập. Hề Lập thu nhận Kim Quang và đích thân dạy cho Kim Quang hát các vai hề.
Kim Quang có khiếu diễn hài nên tiếp thu mau lẹ những kinh nghiệm diễn diểu của Hề Lập. Sau mấy tháng học hát học ca, Kim Quang được Hề Lập cho lên sân khấu hát, có vai diễn trong các tuồng Lý Chơn Tâm Cởi Củi, Tráng Sĩ Kinh Kha, Long Hình Quái Khách. Hề Lập đã truyền nghề cho Kim Quang qua cách diễn, cách nói : Cũng một câu nhưng nói như thế nào người ta không cười mà nói như thế nào thì người ta lại cười.
Đó là tiết tấu khi nói, hoặc ngắt câu nói để tạo sự chờ đợi của khán giả, khi dứt câu thì câu nói đó khác với dự đoán của khán giả nên khiến khán giả phải cười. Ngoài cách nói còn phải chú trọng đến giọng điệu, đến âm lượng, đến cách nói và điệu bộ phù hợp để tạo cười.
Năm 1955, hề Kim Quang gia nhập gánh hát Thanh Minh của bầu Nghĩa. Anh cộng tác với đoàn Thanh Minh, rồi Thanh Minh Thanh Nga cho đến năm 1967.
Trong thời gian nầy Kim Quang đã hát vai hề trong các tuồng Biên Thùy Nổi Sóng, Lửa Hờn, Con Trai Người ăn mày, Đôi Mắt Người Xưa, Ngả Rẽ Tâm Tình, Bọt Biển 1, Bọt Biển 2, Bọt BIển 3, Tình Xuân Muôn Tuổi, Chuyện Tình 17, Người Tình của Biển của soạn giả Nguyễn Phương, tuồng Tình Tráng Sĩ của Mộc Linh, tuồng Đồ Bàn Di Hận của Lê Khanh, tuồng Vàng Sáu Bạc Mười của Hoàng Khâm, tuồng Nữa Đời Hương Phấn, Tấm Lòng Của Biển, Mưa Rừng của Hà Triều Hoa Phượng, tuồng Hoa Mộc Lan, Mạnh Lệ Quân của Viễn Châu và Nguyễn Ang Ca…
Kim Quang là diễn viên hài không sử dụng nhiều động tác khoa trương hình thể, gây cười bằng sự dị dạng méo mó mặt mày. Nhờ cái duyên sân khấu bẩm sinh, Kim Quang biết khai thác những tình huống hài trong tuồng mà soạn giả đã tạo cho anh đất diễn diễu, Kim Quang đã tự khẳng định vai trò quan trọng của một diễn viên hề bên cạnh cặp đào kép mùi và kép độc trong một vở tuồng.
Những diễn viên hài từng hát trên sân khấu Thanh Minh Thanh Nga có Hề Núi, Hề Châu Hí, Hề Giáp, Hề Bảy Xê, Hề Tư Rọm, hề Ba Vân, hề Thanh Việt nhưng chỉ có Hề Kim Quang là người cộng tác lâu nhứt trong 12 năm liên tục và tuồng nào của đoàn hát Thanh Minh và Thanh Minh Thanh Nga cũng có mặt hề Kim Quang.
Năm 1967, Kim Quang về hát cho đoàn Dạ Lý Hương, nổi danh trong các tuồng Tuyệt Tình Ca, Kẻ Sợ Tình, Người Dừng Chân Đêm Mưa, Tiền Rừng Bạc Biển, Lệnh Của Bà….
Sau năm 1975, Kim Quang hát cho đoàn cải lương Trung Hiếu Long An và Đoàn cải lương Saigon 3, anh vẫn được khán giả ưa thích qua vai hề trong các tuồng Mái Tóc Người Vợ Trẻ, Quán Hương Tràm, Phụng và Hoàng…
Kim Quang kết hôn với cô Nguyễn Thị Phương, nhơn viên của đoàn Thanh Minh Thanh Nga trong năm 1967, có được ba con : con gái lớn sanh năm 1970 tên là Nguyễn Thị Chi tức nữ nghệ sĩ Kim Chi, cô gái thứ hai sanh năm 1971 tên Nguyễn Thị Tuyết Mai làm nghề uốn tóc và con trai út sanh năm 1972 tên Nguyễn Chí Dũng, nghệ sĩ đánh trống, Chí Dũng từng cộng tác với các đoàn hát Trần Hữu Trang, đoàn Kim Thanh, đoàn Cao Văn Lầu và đoàn hát Vàm Cỏ.
Tháng 6 năm 1987, Kim Quang bị bịnh phổi phải nằm nhà thương Nguyễn Trãi. Vài tháng sau anh ra khỏi bệnh viện nhưng sức khoẻ suy kém, không theo sân khấu hát được nữa. Nữ nghệ sĩ Kim Chi về thăm cha, thấy Kim Quang bịnh nặng, cô không muốn theo các gánh hát đi hát xa nhà nữa nhưng Kim Quang trấn an là anh vẫn khoẻ, anh khuyên Kim Chi đừng bỏ nghề, ráng bám theo nghiệp Tổ.
Kim Chi trở về gánh hát Hương Bưởi nhưng đến những tháng cuối năm 1989, Kim Quang trở bịnh nặng, nữ nghệ sĩ Kim Chi rời đoàn hát về ở nhà lo thuốc thang phụng dưởng cha. Trước khi mất, Kim Quang trối lại với đứa con gái duy nhất đã theo nghề hát của anh là phải ráng theo nghiệp Tổ, đừng bỏ nghề hát.
Kim Quang mất cuối năm 1989, an táng tại nghĩa trang nghệ sĩ Gò Vấp. Thọ 60 tuổi.
Nguồn trích dẫn: Tác giả Huỳnh Ái Tông
