Út Hiền - Lê Minh Khánh (1940-1986)
Nghệ sĩ Út Hiền tên thật là Lê Minh Khánh, sanh năm 1940, tại Gò Vấp, cha mất sớm, mẹ buôn bán nhỏ. Bà có một ít ruộng vườn, huê lợi đủ sống. Trong gia đình không có ai theo nghề ca hát.
Lúc còn học văn hóa, Khánh học ca tân nhạc và vọng cổ theo đài phát thanh. Thấy Khánh có giọng ca tốt, một bà bạn của mẹ khuyên cho Khánh đi học ca cổ nhạc. Khánh theo học lớp dạy ca cổ của nhạc sĩ Út Trong, nhà ở gần chùa Phật Ấn, đường
Hưng Đạo, Saigòn vào những năm 1956, 1957. Nhạc sĩ Út Trong đặt nghệ danh cho Khánh là Út Hiền vì bản tánh của
Khánh rất hiền lành, ăn nói nhỏ nhẹ. Nhạc sĩ Út Trong giới thiệu Út Hiền cho đoàn hát Thanh Minh vì lúc ấy danh ca Út Trà Ôn tách ra lập đoàn hát Kim Thanh – Út Trà Ôn. Giọng ca của Út Hiền thật là trong, êm như nhung tơ, cùng một kỷ thuật ca và giọng ca của Hữu Phước.
Danh ca Hữu Phước đang hát cho đoàn Kim Thoa, lưu diễn các tỉnh Hậu Giang. Sau khi Út Trà Ôn rời đoàn hát Thanh Minh thì danh ca vọng cổ còn lại chỉ có Năm Nghĩa, Minh Tấn, Út Bạch Lan, Thu Ba nên bà bầu Thơ thu nhận những giọng ca trẻ như Út Hiền, Út Hậu, Quang Nhiều và nữ diễn viên Mỹ Hiền.
Các diễn viên trẻ Út Hiền, Út Hậu, Quang Nhiều được ký hợp đồng hai chục ngàn đồng mỗi người và được cho hát vai kép nhì nhưng có ca nhiều câu vọng cổ trong các tuồng Núi Liễu Sông Bằng, Lửa Hờn, Thiên Thần Trên Thiết Mã.
Sau suất diễn đầu tiên, báo chí kịch trường nhiệt liệt ngợi khen ba giọng ca trẻ với những lời quảng cáo dao to búa lớn như: Danh ca trẻ Út Hậu, truyền nhân đích thực của vua vọng cổ Út Trà Ôn; danh ca Út Hiền, giọng ca êm dịu như nhung như tơ; Quang Nhiều, lối ca với làn hơi sung mãn, nghệ thuật luyến láy tuyệt vời.
Bà bầu Thơ và ông bầu Nghĩa chưa kịp vui mừng, vì hai ông bà đã khám phá và giới thiệu với khán giả những giọng ca vàng, trong khi đoàn hát chưa kịp tập vở tuồng kế tiếp, cả ba nghệ sĩ trẻ Út Hiền, Út Hậu, Quang Nhiều thối lại hai chục ngàn tiền hợp đồng và bồi thường đúng theo giao kèo là trả thêm cho bà Bầu Thơ mỗi người hai chục ngàn đồng nữa. Chỉ mới một tháng mà bà Bầu Thơ lời được sáu chục ngàn; bà không ham nhưng muốn giữ lại các diễn viên đó thì bà phải trả cho Bầu Long, mỗi diễn viên một trăm hai chục ngàn đồng vì
Bầu Long gánh hát Kim Chung đã ký cho họ, mỗi người sáu chục ngàn đồng.
Nghệ sĩ Út Hiền hát ở đoàn Kim Chung 1, hát thường trực tạp rạp Aristo ở đường Lê Lai. Nghệ sĩ Út Hậu và Quang Nhiều hát cho đoàn Kim Chung 2 ở rạp Olympic đường Hồng Thập Tự, nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai.
Các ký giả kịch trường Saigòn giận Bầu Long mua đào bán kép trắng trợn, nên họ không viết bài phê bình tuồng tích và đào kép của hai gánh hát Kim Chung. Do đó các nghệ sĩ cộng tác với đoàn hát Kim Chung trong thời gian nầy chịu nhiều thiệt thòi, vì không được quảng bá nhiều trên các trang kịch trường. Chỉ biết qua sân khấu Kim Chung, nghệ sĩ Út Hiền vẫn hát vai kép nhì, sau kép Thanh Hải, nhưng Út Hiền và Thanh Hải, Út Hậu được hãng dĩa Hoành Sơn của ông Ba Bản mời thu thanh nhiều bài vọng cổ do soạn giả Thu An sáng tác. Nhờ vậy mà giọng ca của Út Hiền, Thanh Hải, Út Hậu được rèn luyện thêm và được thính giả ái mộ.
Năm 1963, nghệ sĩ Út Hiền rời đoàn Kim Chung, cộng tác với đoàn hát Thủ Đô của bầu Ba Bản. Nhưng ở đoàn Thủ Đô lúc đó có hai danh ca Út Trà Ôn và Thanh Hải nên Út Hiền cũng chỉ nổi danh được trong địa hạt đĩa nhựa chớ về sân khấu, vì còn nhỏ, chưa có kinh nghiệm diễn xuất, dù giọng ca của Út Hiền đã được rất nhiều khán giả và ký giả ái mộ.
Giọng ca của Út Hiền nghe rất mùi, êm dịu, sâu lắng. Những chữ hò vô vọng cổ, Út Hiền ca êm như tiếng ca vuốt nhuyễn cho thật nhỏ dần rồi mất hút trong không gian. Các chữ ca cuối câu vọng cổ với hơi ngân dài mênh mang. Bài ca vọng cổ được Út Hiền nghiên cứu kỹ, ca diễn đạt nội dung, gây cảm xúc cho người nghe. Soạn giả Thu An biết rõ khả năng ăn khách của giọng ca Út Hiền nên khi anh rời đoàn hát Thủ Đô, lập gánh hát Hương Mùa Thu với hai diễn viên chánh là Út Hiền và Ngọc Hương.
Dưới bảng hiệu Hương Mùa Thu, hai nghệ sĩ Út Hiền và Ngọc Hương là một cặp diễn viên xứng đào xứng kép. Về sắc diện cả hai đều đẹp sắc xảo dưới ánh đèn sân khấu, về giọng ca thì đó là một sự hòa hợp kỳ diệu: giọng ca của Ngọc Hương cao vút, một thứ giọng kim sang trọng, giọng ca của Út Hiền, giọng thổ, vừa êm dịu vừa trầm buồn sâu lắng. Khi xem đoàn hát Hương Mùa Thu, khán giả có thể bị mê hoặc vì hai giọng ca của Út Hiền và Ngọc Hương trên sân khấu.
Út Hiền đã trình diễn qua các tuồng Tiếng Nhạc Rừng Xanh,
Ảo Ảnh Châu Bích Lệ, Cô Gái Sông Đà, Người Anh Khác Mẹ, Con Cò Trắng, Gánh Cỏ Sông Hàn, Chuyến Đò Thương, Saigòn Thác Bạc, Tiếng Còi Sa Mạc…
Đoàn hát Hương Mùa Thu thành lập từ năm 1964 đến năm 1975 mới tạm ngưng hát. Trong thời gian này có rất nhiều nghệ sĩ cộng tác với đoàn Hương Mùa Thu như Thanh Hải, Út Hiền, Minh Chí, Hà Bửu Tân, Hà Bửu Bửu, Hiếu Liêm, Thanh Liêm, Giang Châu, Minh Dịch, Hữu Lợi, các nữ diễn viên Ngọc
Hương, Ngọc Lan, Kim Thủy, Ngọc Thủy, Kiều Lệ Thanh, Yến Nhung. Lệ Châu, hề Bảy Xê, hề Tẩu Tẩu, hề Minh. Chỉ có cặp đào kép chánh Út Hiền và Ngọc Hương chống đở cho bảng hiệu Hương Mùa Thu lâu nhất.
Tiếc vì đoàn Hương Mùa Thu chuyên đi lưu diễn ở các tỉnh miền Trung, có năm có đến 8 tháng hát ở miền Trung và nhiều tháng hát ở các tỉnh Hậu Giang, nên nghệ sĩ Hương Mùa Thu ít được các ký giả kịch trường giới thiệu cho khán thính giả biết, về tài năng của các diễn viên Hương Mùa Thu.
Cuộc sống của nghệ sĩ Út Hiền đúng như cái tên Hiền đã được gán cho anh, anh không gây nên tai tiếng gì, không cờ bạc, không hút xách, không trai gái đĩ bợm, chỉ có mỗi cái tật là nhậu rượu không bao giờ biết ngừng. Lúc mới đầu vì đi hát ở miền Trung, xa nhà, thỉnh thoảng Út Hiền uống rượu giải khuây, nhưng đụng cuộc tiệc, bạn bè nâng ly, anh từ chối thì người ta nói khích, nào là “ Chơi như vậy, thì chơi với ai?” hay “Uống rượu chút đỉnh, sợ mất giọng ca sao?” Thêm nữa tánh của Út Hiền hay chiều bạn, nên khi đã uống rượu thì anh uống cho tới mút chỉ.
Chỉ có ông bầu Thu An can thiệp thì tiệc nhậu mới dứt được. Mà ông bầu Thu An thì đâu có thể luôn luôn ở gần các bạn nhậu để canh chừng hoài. Những khi đoàn hát di chuyển đến địa điểm mới, chưa kịp treo màn hát thì đã có một chầu nhậu tưng bừng hoa lá và nghệ sĩ Út Hiền sẵn sàng nằm đo ván ngay trên bàn nhậu.
Sau năm 1975, Út Hiền hát với Phượng Liên tuồng Lục Vân Tiên trên sân khấu nhà hát Trần Hữu Trang năm 1980. Lúc đó giọng ca của Út Hiền hết trong, hết êm dịu như thuở nào, tuy về kỹ thuật ca vẫn còn phong độ của một kép hát chánh tài danh.
Út Hiền bị bịnh ung thư gan, hậu quả của những trận nhậu, không biết dừng lại trong thời niên thiếu. Út Hiền nằm điều trị tại bệnh viện Nguyễn Trải, Chợ Lớn. Anh mất ngày 16 tháng 6 năm 1986, nhằm ngày 10 tháng 5 năm Bính Dần, hưởng dương 47 tuổi, an táng tại nghĩa trang nghệ sĩ Gò Vấp.
Nguồn trích dẫn: Tác giả Huỳnh Ái Tông
